Raakt jouw peuter snel overprikkeld? Heb je het idee dat jouw kind alles ziet en hoort? Voelt jouw kind feilloos aan hoe anderen in zijn omgeving zich voelen? Dan zou het kunnen dat je een hooggevoelige peuter hebt. In deze blogpost vertel ik je wat hooggevoeligheid inhoudt, geef ik je een vragenlijst die je helpt bepalen of jouw kind hooggevoelig is én geef ik je effectieve opvoedtips.
Wat is hooggevoeligheid of hoogsensitiviteit?
Hooggevoelige mensen zijn gevoeliger voor zowel prikkels van binnenuit (zoals gevoelens en gedachten) als voor prikkels van buitenaf (zoals beelden en geluiden). Hooggevoelige mensen missen een filter in het informatiesysteem in de hersenen. Gedurende de dag komt er ontzettend veel informatie binnen in ons brein. Van de meeste informatie zijn we ons niet bewust. Onze hersenen filteren de informatie. Bij hooggevoelige mensen werkt dat filter net even anders en komt er dus meer informatie binnen.
Zo’n 15 tot 20% van de bevolking is hooggevoelig. Hooggevoeligheid is geen stoornis of ziekte, maar een eigenschap. Een eigenschap die soms lastig kan zijn, maar die ook hele mooie kanten heeft. Hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit hebben in Nederland dezelfde betekenis. Als afkortingen worden HSP en HG gebruikt.
Sterke wil of strong willed
De laatste jaren is er (gelukkig) steeds meer aandacht voor de combinatie van hooggevoeligheid en een sterke wil. Bij hooggevoelige kinderen denken we al snel aan verlegen, teruggetrokken, angstige kinderen. Dat hoeft echter helemaal niet zo te zijn. Hooggevoelige kinderen met een sterke wil houden juist van avontuur, weten heel goed wat ze willen en kunnen behoorlijk driftig en explosief zijn.
De combinatie van hooggevoeligheid met een sterke wil (ook wel HG&SW genoemd) is een mooie combinatie, maar ook een lastige. Het hooggevoelige deel van je kind kan gestresst raken van onverwachte gebeurtenissen en raakt snel overprikkeld. Het deel van je kind met de sterke wil is nieuwsgierig en wil alles ontdekken en uitproberen. Deze behoeftes kunnen met elkaar botsen wat vaak resulteert in een driftbui, huilen of rebels gedrag.
Het is belangrijk om als ouder inzicht te hebben in de behoeftes en het gedrag van je kind. Alleen dan kun je je kind bieden wat hij écht nodig heeft. Als jouw HG&SW kind begint te schreeuwen doordat hij overprikkeld is, zal hem streng toespreken, averechts werken. Wat hij eigenlijk nodig heeft is een rustige, begripvolle ouder die hem kalmeert. Bijvoorbeeld door hem mee te nemen naar een rustige ruimte, hem te helpen zijn gevoelens onder woorden te brengen en samen een oplossing te bedenken.
Test: is mijn peuter hooggevoelig (met een sterke wil)? Vragenlijst met 23+20 vragen
Deze vragenlijsten zijn afkomstig uit het boek Het hooggevoelige kind met een sterke wil van Janneke van Olphen. Een psychologe die gespecialiseerd is in hooggevoeligheid.
Vragenlijst hooggevoeligheid
- Neemt subtiele veranderingen snel waar in (beeld, geluid, sfeer etc).
- Heeft oog voor detail: ziet een kleine kruimel bijvoorbeeld nog op de grond liggen.
- Schrikt al snel van (plotselinge) geluiden.
- Is gevoelig voor schoonheid: kleurencombinaties, inrichting, natuur.
- Raakt overrompeld door plekken waar veel mensen zijn.
- Raakt snel gestrest bij veranderingen of onverwachte gebeurtenissen.
- Is sfeergevoelig: reageert sterk als de sfeer bijvoorbeeld beladen is.
- Merkt emoties bij anderen op: verdriet, onzekerheid, irritaties.
- Lijkt gedachten te kunnen lezen.
- Is erg begaan met anderen. Bijvoorbeeld: wordt verdrietig als de ander verdrietig is.
- Presteert beter wanneer anderen niet meekijken.
- Wil het in de ogen van anderen graag goed doen.
- Heeft de neiging om de eigen behoeften weg te cijferen t.b.v. de behoeftes van anderen.
- Is bang om iets verkeerd te doen: doet erg zijn/haar best en raakt overstuur bij het maken van ‘foutjes’.
- Is vaak perfectionistisch. Bijvoorbeeld: gooit kleurplaat weg als het even buiten de lijntjes komt.
- Heeft last van kriebelende of prikkende kleding.
- Raakt overstuur als je op strenge toon spreekt.
- Raakt diep gekwetst door negatief commentaar van anderen.
- Heeft een diepe beleving: stelt diepzinnige vragen en maakt wijze opmerkingen ‘uit het niets’
- Heeft sterke behoefte aan harmonie: heeft een fijne sfeer nodig om te kunnen ontspannen.
- Raakt vertederd door kleine dingen: bloemetjes, beestjes etc.
- Heeft een groot hart: geeft graag uitingen van liefde.
- Heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel.
We spreken van hooggevoeligheid, als minimaal 13 van de 23 stellingen op je kind van toepassingen zijn.
Vragenlijst sterke wil/strong willed
- Weet heel duidelijk wat het wel en niet wil.
- Wil graag zelf bepalen, heeft een grote behoefte aan autonomie.
- Is behoorlijk aanwezig: je kunt moeilijk om hem / haar heen.
- Is energiek.
- Is erg nieuwsgierig: wil graag nieuwe dingen ontdekken en leren.
- Is ondernemend: wil graag nieuwe dingen doen.
- Kan zo enorm enthousiast en blij zijn, dat het opvalt.
- Zo enthousiast als het kind is over sommige dingen, zo enorm saai kan hij/zij andere dingen vinden.
- Bruist van de ideeën.
- Weet precies wat moet en hoe iets moet.
- Ongeduldig? Dat is zachtjes uitgedrukt!
- Kan flink driftig worden en explosief zijn als dingen niet gaan zoals hij/zij wil.
- Is slim en gewiekst in het verzinnen van dingen om zijn/haar zin te krijgen.
- Wil graag zijn/haar gelijk halen.
- Gaat de strijd met je aan.
- Is verbaal sterk en is enorm goed in het bedenken van (tegen)argumenten.
- Blijft protesteren en rebelleren, ondanks heldere uitleg of duidelijke grenzen.
- Kan heel lang volhouden, geeft niet zomaar toe.
- Het lijkt wel of het kind er vanuit gaat dat hij/zij het voor het zeggen heeft, niet de ouder.
- Verkiest vaak actievere bezigheden (buiten spelen, rennen, springen) boven passievere bezigheden (boekje lezen, knuffelmomenten).
Opvoedtips hooggevoelige peuter
Hooggevoelige peuters (met een sterke wil) hebben extra behoefte aan:
- Harmonie en verbinding
Hooggevoelige kinderen willen dat iedereen zich goed voelt, er geen spanningen heersen en dat iedereen met zijn gedachten in het hier en nu is. - Structuur/voorspelbaarheid
HSP kinderen willen weten wat er gaat gebeuren en wat er van ze verwacht wordt. Een gebrek hieraan geeft vaak onrust. Dagritmekaarten kunnen helpen om meer structuur en voorspelbaarheid te creëeren. - Rust
HSP kinderen hebben voldoende rustmomenten nodig. Het is belangrijk om drukke activiteiten/uitjes af te wisselen met rustmomenten. - Begrip
Het is voor HSP kinderen belangrijk dat ze zich begrepen voelen. Dat hun ouder empathisch is. - Tijd
Bij HSP kinderen komt er meer informatie binnen. Dit kan overweldigend zijn en meer energie kosten. Het kost meer tijd om deze enorme berg aan informatie te verwerken. Een antwoord/reactie kan soms langer op zich laten wachten. Ook het ‘ontdooien’ op nieuwe plekken kan meer tijd kosten. Geef je kind die tijd.
Hulpmiddelen hooggevoelige peuters
Er zijn een aantal hulpmiddelen waar hooggevoelige kinderen veel baat bij kunnen hebben.
- Sensopathisch materiaal
Sensopathisch spel helpt je kind om prikkels te verwerken en tot rust te komen. Voorbeeld van sensopathisch spel of materiaal zijn klei, kinetisch zand, waterbeads, spelen met peulvruchten/rijst/pasta, scheerschuim, zoutdeeg en natvilten. - Diepe druk
Diepe druk stimulatie is een hele effectieve manier om het zenuwstelsel te kalmeren. Dit kun je creëren door een verzwaringsdeken of slaaptunnel in bed, door een goede zitzak (ik raad de Terapy Elly aan), door een hangmat, door een sensorische schommel of door een verzwaarde knuffel. - Koptelefoon
Een koptelefoon kan je kind helpen om zich af te sluiten. Om even niet alle geluiden om hem heen te horen. Je kunt kiezen voor een koptelefoon die alleen maar geluid dempt of een koptelefoon waar je ook muziek of luisterverhaaltjes op af kunt spelen. Kies in ieder geval voor een draadloze koptelefoon. - Schommel
Schommelen is een hele mooie actieve manier om te ontprikkelen. Iedere schommel is hier geschikt voor al bied een sensorische schommel ook nog eens diepe druk. - Rietjes
Het klinkt misschien gek, maar drinken uit een rietje werkt kalmerend. Denk maar eens aan de speen van een baby. Ook dat kalmeert. Komt je kind thuis na een dag op het kinderdagverblijf of van een drukke verjaardag? Geef hem dan eens een glaasje drinken met een rietje erin.
Meer hulp?
Ik heb de laatste jaren veel kennis en ervaring op gedaan over hooggevoelige kinderen (met een sterke wil). Een groot deel van de kinderen van de ouders die ik begeleid, is hooggevoelig. En dat is niet zo gek. Hooggevoeligheid is namelijk een hele mooie eigenschap, maar kan ook een hele lastige eigenschap zijn. Vooral als je weinig inzicht hebt in de (extra) behoeften van je hooggevoelige kind. En als je kind naast die hooggevoeligheid ook een hele sterke wil heeft. Ik kan jou helpen om inzicht te krijgen in het gedrag van je kind. Om jou te leren hoe je hiermee omgaat zodat de strijd in huis afneemt. Zodat je niet meer het gevoel hebt dat je op eieren moet lopen in je eigen huis. Zodat de hooggevoeligheid van je kind een kracht wordt in plaats van een last.
Spreekt dit je aan? Neem dan eens een kijkje op deze pagina of plan een (gratis) call met me in zodat we kunnen bespreken waar je tegenaan loopt en hoe ik je daarbij zou kunnen helpen.
